Γράφει: Βάσω Μιχοπούλου
Στο προαύλιο του κτιρίου στην Καλαμάτα, όπου από το 2003
( ημερομηνία ίδρυσης) στεγάζεται το τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών, μαζί με τους Έλληνες φοιτητές απολαμβάνουν τον ανοιξιάτικο ήλιο φοιτητές από τη Σλοβενία και την Τουρκία, οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί στην Καλαμάτα προκειμένου να παρακολουθήσουν το αγγλόφωνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα “CultTech” (Πολιτισμικά Υλικά και Τεχνολογίες), ενώ ένας Καναδός έχει ήδη αποφοιτήσει κι έχει επιστρέψει στην πατρίδα του.
Ναι καλά διαβάσατε, αλλοδαποί φοιτητές έχουν έρθει και συνεχίζουν να έρχονται ειδικά για μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Μεσσηνιακής πρωτεύουσας. Και αν αυτό δεν αποτελεί είδηση, σίγουρα είδηση αποτελεί το γεγονός πως στο συγκεκριμένο τμήμα φιλοξενείται ένα από τα πλέον σύγχρονα οργανολογικά, Εργαστήριο Αρχαιομετρίας, το οποίο εκπαιδεύει τους αρχαιολόγους στη χρήση των τεχνικών για την ανάλυση, χαρακτηρισμό, προέλευση και χρονολόγηση των υλικών, διαθέτοντας πληρέστατο εξοπλισμό σε διεθνές επίπεδο.
Όπως εξηγεί στην «Η» ο κ. Νίκος Ζαχαριάς, αναπληρωτής καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Παν. Πελοποννήσου « μέσα στο εργαστήριο ασχολούμαστε με αρχαιολογικά υλικά και τέχνεργα, δηλ. με οποιοδήποτε είδος κινητών ευρημάτων, στα οποία πραγματοποιούμε αναλύσεις με στόχο να βρούμε την προέλευση τους και να προσδιορίσουμε τη χρονολόγησή τους. Συνήθως οι αρχαιολόγοι βλέπουν τη στρωματογραφία. Εμείς μπορούμε να βρούμε τις επεμβάσεις που έγιναν διαχρονικά σε ένα μνημείο».
Η πρόσφατη μάλιστα, επιτυχία του εργαστηρίου ήταν η συνεργασία με την ομάδα της Καθηγήτριας του ΕΜΠ Αντωνίας Μοροπούλου που ανέλαβε το μοναδικό έργο της αναστήλωσης και αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου του Πανάγιου Τάφου. «Η ίδια εξετάζοντας τις ιστορικές τοιχοποιίες αλλά και τον Τάφο του Χριστού που για πρώτη φορά ανοίχθηκε μέχρι την αρχική του επιφάνεια, ευτύχησε να δει από κοντά όλη την ιστορία του από την Κωνσταντίνεια, στη Βυζαντινή, στη Σταυροφοριακή, στην Αναγεννησιακή μέχρι και μια “πρόσφατη” επέμβαση του 19ου αιώνα. Η επιβεβαίωση με απόλυτο τρόπο ήρθε από τις μετρήσεις του εργαστηρίου Αρχαιομετρίας της Καλαμάτας σε 17 δείγματα του τάφου, αποδεικνύοντας ότι η πρώτη ολόλευκη μαρμάρινη πλάκα ήταν τοποθετημένη από την Αγία Ελένη, την μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου!»
Ένα μοναδικό στον κλάδο του Εργαστήριο στην Ευρώπη
Ο καθηγητής Νίκος Ζαχαριάς, που έχει καταγωγή από το Μεσολόγγι βρέθηκε από την Αθήνα στην Καλαμάτα τυχαία το 2009 εξαιτίας μιας προκήρυξης για την επάνδρωση του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών. Έχοντας κάνει εξαιρετικές σπουδές στη Σχολή Χημικών Μηχανικών, με προϋπηρεσία στο Ινστιτούτο Ακτινο- και Πυρηνικής- Φυσικής του Πανεπιστημίου της Βόννης, και έπειτα από μακροχρόνια και πολύ πλούσια ερευνητικά εργασία στο Εργαστήριο Αρχαιομετρίας, του Ινστιτούτου Επιστήμης Υλικών του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος, αποφάσισε να παραιτηθεί για να αναλάβει διδασκαλία, αλλά και το Εργαστήριο Αρχαιομετρίας στη Καλαμάτα κυνηγώντας ένα προσωπικό στοίχημα το οποίο φαίνεται να έχει κερδίσει.
«Το πρώτο στοίχημα ήταν μα δημιουργήσω ένα σύγχρονα εξοπλισμένο εργαστήριο σε ευρωπαϊκό επίπεδο το οποίο μάλιστα να φιλοξενείται σε ανθρωπιστικό τμήμα, το δεύτερο να φέρω στην Καλαμάτα το παγκόσμιο συνέδριο του κλάδου και το τρίτο να ιδρύσω ένα αγγλόφωνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, αφενός για να συγκρατήσω αποφοίτους μας που πήγαιναν κυρίως στην Αγγλία (Οξφόρδη, Λονδίνο, Σέφιλντ και Νότιγχαμ) για να εξειδικευτούν και αφετέρου για να αποτελέσουμε και εμείς προορισμό μεταπτυχιακών σπουδών λόγω τη μεγάλης εμπειρίας των ελληνικών ομάδων.
Αυτό φαίνεται και στη δομή του μεταπτυχιακού που συμμετέχει όπως λέω η “Εθνική Ελλάδος” στο τομέα της Αρχαιομετρίας, που αποτελείται από ερευνητές του Δημόκριτου και του Αστεροσκοπείου, μέχρι καθηγητές του Αριστοτελείου, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΤΕΙ Αθήνας», συμπληρώνει ο ίδιος. Τα γεγονότα φυσικά, δείχνουν ότι τα κατάφερε τέλεια σε όλα, αφού το εργαστήριο στήθηκε και λειτουργεί από το 2013, το αγγλόφωνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα ήδη «τρέχει» και η 41η παγκόσμια διοργάνωση ISA (International Symposium on Archaeometry) "Παγκόσμιο Συνέδριο Αρχαιομετρίας" φιλοξενήθηκε τελικά στο Μέγαρο Χορού Καλαμάτας την εβδομάδα 15 - 20 Μαΐου του 2016, στην οποία παρευρέθηκαν 600 σύνεδροι από 52 χώρες, αριθμός - ρεκόρ για τα μέχρι τώρα δεδομένα. "Καταλάβαμε ότι για να πετύχουν τέτοιες διοργανώσεις, χρειάζονται και τα 3 συστατικά: το όραμα του ερευνητή, οι κατάλληλες υποδομές, που στην περίπτωσή μας ήταν το Μέγαρο Χορού της πόλης και η χορηγική υποστήριξη που στην περίπτωσή μας ήταν το Ίδρυμα Καρέλια".
Αρχαιομετρία σε Hi-teck περιβάλλον
Ο βασικός εξοπλισμός του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας περιλαμβάνει έξι στέρεο- μικροσκόπια, ένα πετρογραφικό-μεταλλογραφικό μικροσκόπιο, συσκευή XRF, χώρους επεξεργασίας των υλικών, και ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης το οποίο κάνει ταυτόχρονα μεγεθύνσεις έως 100.000 φορές και παράλληλα αναλύει τα αντικείμενα. Η μέθοδος που παράλληλα εξειδικεύεται το εργαστήριο είναι αυτή της φωταύγειας για την απόλυτη χρονολόγηση κεραμικών, πλίνθων, κονιαμάτων και ιζημάτων. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Ζαχαριάς με αυτή τη μέθοδο οι επιστήμονες μπορούν να βρουν τη στιγμή του ψησίματος αν πρόκειται για κεραμικό ή τη στιγμή που το υλικό εκτέθηκε στο φως προκειμένου για ίζημα ή κονίαμα. «Από ένα μνημείο μπορείς να εξαγάγεις κονιάματα από διαφορετικά σημεία και να προσδιορίσεις τις διάφορες κατασκευαστικές και επισκευαστικές φάσεις δηλ. να βρεις πότε χτίστηκε και πότε και πόσες φορές επισκευάστηκε». Αξίζει να σημειωθεί πως η πρώτη παγκοσμίως εφαρμογή και δημοσίευση αυτής της μεθόδου για την χρονολόγηση των κονιαμάτων έγινε από τον ίδιο όταν εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Τώρα πλέον, εφαρμόζεται σε επίπεδο ρουτίνας.
Από τη στιγμή ίδρυσής του μέχρι σήμερα το Εργαστήριο έχει συνεργαστεί με πανεπιστήμια και ερευνητικές ομάδες από την Ιταλία, τη Γερμανία, την Οξφόρδη, την Ισπανία, την Αμερική, την Αυστραλία, κ.ά. Από τον Ιούλιο του 2013 μέχρι σήμερα έχει συμμετάσχει σε 25 εθνικά και, διεθνή πρότζεκτ. Ενδεικτικά αναφέρουμε το έργο “Mobile Care for the Documentation, Characterisation and Conservation of Movable Cultural Heritage Artefacts from Remote Areas in Greece” που χρηματοδοτήθηκε από την Ελβετική συνομοσπονδία ή το έργο “ Late Quaternary Climate Variability and Vegetation Dynamics in Southern Greece ” σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, αλλά και μεγάλο αριθμό αναλύσεων και χρονολογήσεων υλικών από ανασκαφές στην Αρχαία Μεσσήνη, Αρχαία Θουρία, Σπήλαιο Καλαμπάκας, την Βοιωτία, την Κλεισούρα και τις Αμύκλες Λακωνίας, Γλα/Κωπαΐδα, στον Πλακιάς/Κρήτη, την Βούντενη/Αχαΐα, κ.ά.
Τα προσωπικά στοιχήματα
Ο καθηγητής Νίκος Ζαχαριάς όμως, δε σταματά να βάζει στοιχήματα με τον εαυτό του. Θεωρεί πολύ σημαντική την πλήρη λειτουργία του Εργαστηρίου Ενάλιας Αρχαιολογίας που έχει ήδη ιδρυθεί στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών στην Καλαμάτα, για υποστήριξη των μαθημάτων της Ενάλιας Αρχαιολογίας, καθώς πρόσφατα έχει αποφασιστεί η ενίσχυσή του σε προσωπικό. Το εργαστήριο διαθέτει τον μοναδικό εξοπλισμό σε πανεπιστημιακό επίπεδο, με στολές κατάδυσης, συμπιεστές, κονσόλες πίεσης, καταδυτικό εξοπλισμό και εργαλεία. Επίσης, ο καθηγητής θεωρεί μείζον θέμα την συνέχιση της λειτουργίας των 3 αυτοχρηματοδοτούμενων μεταπτυχιακών προγραμμάτων του τμήματος, καθιστώντας την Καλαμάτα, μέσα στην επόμενη πενταετία, κορυφαίο προορισμό παροχής ανώτατης εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας. «Ο συνδυασμός της έρευνας με τα μεταπτυχιακά προγράμματα και τη διοργάνωση παγκόσμιων συναντήσεων, αφενός προάγει την επιστήμη, αφετέρου καθιστά τους συμμετέχοντες και τους απόφοιτους πρεσβευτές της πόλης και της χώρας μας». Ο Νίκος Ζαχαριάς μπορεί να κάνει λόγο για κούραση και έλλειψη φρεσκάδας που διέπουν το χώρο της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εξαιτίας της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, αλλά δεν χάνει την αισιοδοξία του: «Δε χάνω το κουράγιο μου παρ’ όλες τις διαρκείς εκπλήξεις από τις εκάστοτε ηγεσίες του υπουργείου παιδείας. Έχω εμπιστοσύνη στη νέα γενιά, αλλά και στην παλιά γιατί διαπιστώνω πως ο ένας στους δύο Έλληνες ξαναανακαλύπτει το φιλότιμο!»
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν στον επίλογο αυτού του άρθρου δε γίνει μια αναφορά και στην κτιριακή υποδομή του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών και φυσικά του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας, η οποία σε τίποτε δε θυμίζει πανεπιστήμιο. Κι αυτό συμβαίνει για δύο προφανείς λόγους. Ο πρώτος γιατί το τμήμα φιλοξενείται στα πανέμορφα παραδοσιακά οικοδομήματα του πρώην 9ου Συντάγματος Πεζικού στο παλαιό Στρατόπεδο της Καλαμάτας, στο Ανατολικό Κέντρο της πόλης τα οποία χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και παραχωρήθηκαν από τη Δημοτική αρχή για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ο δεύτερος γιατί τα κτίρια παραμένουν πεντακάθαρα, αποτελώντας μια φωτεινή εξαίρεση για τα ελληνικά πανεπιστημιακά δεδομένα, χωρίς τα συνήθη γκράφιτι στους τοίχους, τις αφίσες και τους βανδαλισμούς που προκαλούν θλίψη και οργή σε πανεπιστημιακούς και φοιτητές. Και αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού η διατήρησή τους αποτελεί βασική μέριμνα κυρίως των φοιτητών. Οι ίδιοι φυλάνε, ως κόρη οφθαλμού, τα εξαιρετικού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος διώροφα κτήρια από λιθοδομή με τους αδρά δουλεμένους γωνιόλιθους που περιβάλλουν τους εξωτερικούς τοίχους τους, τα οποία ανακαινίστηκαν με την ευγενική δωρεά του καπεταν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου και του επιχειρηματία Κωνσταντίνου Αρνόκουρου.
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πανεπιστημιακό τμήμα στο: http://ham.uop.gr/
imerisia.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου