«Καταφύγιο» συγγραφέων στη Μάνη

Ολοι μας ελπίζουμε να ζήσουμε μια καλή ζωή. Κάποιοι καλότυχοι, μάλιστα, καταφέρνουν να γεμίσουν τα χρόνια τους για δυο ζωές. Αλλά ο σερ Πάτρικ Λι Φέρμορ (γνωστός στα ελληνικά ως «κυρ-Μιχάλης», αλλά ως «Πάντι» στα αγγλικά) ήταν σαν να έζησε τρεις ζωές γεμάτες. Ως νεαρός, έκανε μια επική πορεία με τα πόδια από την Ολλανδία στην Κωνσταντινούπολη, έζησε πολλές περιπέτειες, ερωτεύτηκε ενδεείς αριστοκράτισσες κι έχτισε έναν μεγάλο προσωπικό θρύλο.

ΤΖΟΝ ΚΙΤΜΕΡ*

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως μέλος της Υπηρεσίας Ειδικών Αποστολών (SOE), συνεισέφερε σημαντικά στην Αντίσταση στα βουνά της κατεχόμενης Κρήτης. Και στα μεταπολεμικά χρόνια, έγινε ένας από τους πιο σπουδαίους Aγγλους ταξιδιωτικούς συγγραφείς του 20ού αιώνα. Διαφέρουν οι γνώμες για το ποιο ήταν το σπουδαιότερό του βιβλίο, αλλά η «Μάνη» (1958) και η «Ρούμελη» (1966) με επηρέασαν περισσότερο.

Η «κορυφαία αίθουσα όλου του κόσμου», σύμφωνα με τον Τζον Μπέτζμαν, η τραπεζαρία στο σπίτι του Φέρμορ, όπως είναι σήμερα.

Ο Λι Φέρμορ και το έργο του μοιάζουν να συνεχίζουν την πορεία τους στον χρόνο: δημοσιεύθηκαν δύο νέοι τόμοι της επιστολογραφίας του, εκδόθηκε η διήγησή του για την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, η ελκυστική βιογραφία από την Αρτέμιδα Κούπερ τράβηξε την προσοχή πολλών ανθρώπων, και το Μουσείο Μπενάκη εξέδωσε το 2017 ένα αξιοσημείωτο αφιέρωμα στη μνήμη του συγγραφέα.

Η υλική κληρονομιά

Αλλά υπάρχει επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για την υλική κληρονομιά του Λι Φέρμορ. Το 1996, ο Πάντι και η σύζυγός του Τζόαν συμφώνησαν να προσφέρουν την οικία τους στο Μουσείο Μπενάκη, ώστε μετά τον θάνατό τους το σπίτι τους στο Καλαμίτσι, κοντά στην Καρδαμύλη της Μάνης, να γίνει μορφωτικό κέντρο συγγραφέων. Ο Πάντι απεβίωσε το 2011, η Τζόαν λίγα χρόνια πριν, κι έτσι το κληροδότημα πραγματοποιήθηκε σε μια δύσκολη εποχή για την Ελλάδα, στο αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης, φέρνοντας το Μουσείο Μπενάκη αντιμέτωπο με μεγάλες προκλήσεις.

Γεύμα στην Καρδαμύλη, στην «κορυφαία αίθουσα όλου του κόσμου», προς τιμήν των ανδρών που έχτισαν το σπίτι. Στο κέντρο, ο Πάτρικ Λι Φέρμορ. Από το βιβλίο «Πάτρικ Λι Φέρμορ. Μια περιπέτεια» της Αρτέμιδος Κούπερ.

Χτισμένο το 1964, το σπίτι δεν είχε σχεδόν καθόλου ανακαινιστεί από τότε. Το επισκέφθηκα κι ο ίδιος το 2015 και είδα πόσες εργασίες χρειάζονταν για να μετατραπεί το σπίτι σε μορφωτικό κέντρο. Οι στέγες, τα παράθυρα, οι πόρτες, τα παντζούρια, τα μπάνια, η κουζίνα, τα ηλεκτρολογικά – όλα ήθελαν εκτεταμένη ανακαίνιση. Δεν υπήρχε ούτε κλιματισμός ούτε Wi-Fi. Χιλιάδες βιβλία έπρεπε να καταγραφούν, πολλά έργα τέχνης να διατηρηθούν, η ασφάλεια της ιδιοκτησίας να βελτιωθεί. Επρόκειτο για ένα μεγάλο και κοστοβόρο έργο.

Το 2016 το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος έκανε μια μεγάλη δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη. Οι εργασίες ξεκίνησαν αμέσως και ολοκληρώθηκαν μερικούς μήνες πριν. Είχα την τιμή να περάσω χρόνο στην οικία φέτος το καλοκαίρι και είδα με τα μάτια μου την ολοκληρωμένη αποκατάσταση. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή: εκτελέστηκε με τις πιο απαιτητικές προδιαγραφές, αλλά κατάφερε να διατηρήσει την αυθεντικότητα των αρχικών σχεδίων. Η οικία είναι πλέον έτοιμη για την καινούργια ζωή της ως μορφωτικού κέντρου, αλλά παραμένει ένα αληθινό σπίτι.