Μέτρα και ενέργειες για την περιβαλλοντική προστασία από την λειτουργιά των πυρηνελαιουργείων

Εισήγηση του Θανάση Πετράκου  στο Πε.Συ.

κ. Πρόεδρε, κ. Περιφερειάρχη, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Επειδή κάθε χρόνο οι κάτοικοι του Ναυπλίου, της Καλαμάτας, της Μεσσήνης και του Δήμου Οιχαλίας, υποφέρουν από την λειτουργία των πυρηνελαιουργείων δικαίως διαμαρτύρονται. Για το λόγο αυτό η παράταξή μας με αίσθημα ευθύνης και πριν ξεκινήσει η ελαιοσυγκομιδή, κατέθεσε πολύ έγκαιρα επερώτηση στις 1 Οκτωβρίου 2019. Δυστυχώς η επερώτηση αυτή δεν συζητήθηκε, όχι φυσικά με ευθύνη δική μας.

Το θέμα των προβλημάτων που δημιουργείται στις περιοχές από την λειτουργία των πυρηνελαιουργείων είναι γνωστό ότι έχει απασχολήσει και το εθνικό κοινοβούλιο και το Πε.Συ. και τα προηγούμενα χρόνια. Ο δε Δήμος Οιχαλίας αποστέλλει κάθε χρόνο υπομνήματα στην Περιφέρεια Πελοποννήσου στα οποία καταγγέλλει την παραβίαση των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων και επισημαίνει την δύσκολη κατάσταση που βιώνουν οι πολίτες της περιοχής. Οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις καταγγελιών είναι ότι:

• Παραβιάζεται ο χρόνος παραμονής του ελαιοπυρήνα ο οποίος δεν πρέπει να υπερβαίνει τις πέντε ημέρες
• Παραβιάζεται η θερμοκρασία ξήρανσης η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 600οC
• Παραβιάζεται ο όρος ύπαρξης συστήματος έγχυσης υγρών και περιστολής των οσμών
• Τα απαέρια οδηγούνται πολλές φορές στην ατμόσφαιρα μέσω καμινάδας κατά παράβαση του αντίστοιχου περιβαλλοντικού όρου
• Δεν έχουν εγκατασταθεί κυκλώνες για την αποκονίωση των αερίων αποβλήτων από τους ατμολέβητες
• Σχεδόν κάθε χρόνο διαπιστώνεται ανεξέλεγκτη διαρροή στραγγιδίων και αποβλήτων τα οποία μολύνουν τα χαντάκια και τους χείμαρρους της περιοχής.

Η Περιφέρεια Πελοποννήσου και η Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας ανέθεσαν στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» να αξιολογήσει τις υφιστάμενες μονάδες ελαιοτριβείων κα πυρηνελαιουργείων Μεσσηνίας και να εκπονήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αντιμετώπισης της όχλησης-ρύπανσης που δημιουργείται από τον κύκλο εργασιών τους. Η μελέτη ολοκληρώθηκε και δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2016.

Στην επόμενη περίοδο και μέχρι την άνοιξη του 2017 διεξήχθη δεύτερος κύκλος μετρήσεων των εκπομπών ρύπων των πυρηνελαιουργείων, από διαπιστευμένο εργαστήριο και τα αποτελέσματα, που δημοσιοποιήθηκαν τον Ιούνη του 2017, τεκμηριώνουν τα στοιχεία της ερευνητικής εργασίας του «Δημόκριτου», δηλαδή, διαπιστώθηκε ότι οι εκπομπές των εν λόγω μονάδων υπερβαίνουν σε σημαντικό βαθμό το θεσμοθετημένο όριο.

Στη συνέχεια και συγκεκριμένα στις 24/7/17 έγινε συζήτηση στο Πε.Συ. Πελοποννήσου με θέμα  «Έγκριση υποβολής αιτήματος για νομοθετικές ρυθμίσεις και πρόσθετους περιβαλλοντικούς όρους λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων».

Εισηγήτριες του θέματος ήταν οι αντιπεριφερειάρχες κκ Αλειφέρη και Νικολάκου.

Στην συζήτηση αναδείχθηκαν:

Α) Η ύπαρξη επικίνδυνων, για την δημόσια υγεία και το περιβάλλον, παραμέτρων κατά την λειτουργία των πυρηνελαιουργείων.

Β) Η ύπαρξη νομοθετικού κενού στο πλαίσιο λειτουργίας τους.

Το Συμβούλιο δεν υπερψήφισε την πρόταση της κ. Αλειφέρη, παρότι ήταν μια πολύ εμπεριστατωμένη εισήγηση και πρόταση 13 σημείων. Μάλιστα το θέμα αυτό ήταν ένας βασικός παράγοντας της καθαίρεσης της κας Αλειφέρη από τον κ. Τατούλη. Το πιο σοβαρό κατά τη γνώμη μας που συνέβη μετά το πολιτικό «άδειασμα» από τον κ. Τατούλη στην κα Αλειφέρη, είναι ότι αυτό εκλήφθηκε από τους πυρηνελαιουργούς πως μπορούν να γίνουν πιο ανεξέλεγκτοι.

Το Πε.Συ. αποφάσισε τότε κατά πλειοψηφία, σύμφωνα με τα πρακτικά της συνεδρίασης, να εξουσιοδοτήσει τον περιφερειάρχη κ. Τατούλη με σκοπό:

α) Να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες ώστε, κατόπιν συναντήσεων, και σε άμεση συνεργασία με την ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, να καταρτίσουν ολοκληρωμένες νομοθετικές και τεχνολογικές προτάσεις, που να προσεγγίζουν την επίλυσή του προβλήματός των πυρηνελαιουργείων.

β) Να εξεταστούν τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά σχήματα ώστε, σε συνεργασία με τούς πυρηνελαιουργούς να γίνουν οι απαραίτητες επενδύσεις και εξέλιξη των δομών, που θα, δώσουν σύγχρονες λύσεις ώστε τα πυρηνελαιουργεία να λειτουργούν πλέον με ασφαλή τρόπο, χωρίς να επιβαρύνουν την υγεία των πολιτών και το περιβάλλον.

Επειδή μετά από δύο χρόνια από αυτή την απόφαση τα προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν, οφείλει ο κ. Τατούλης να μας πει σήμερα σε ποιές ενέργειες προέβη βάση της προαναφερθείσας εξουσιοδότησης του Συμβουλίου, και ποιά τα αποτελέσματα τους. Οι πολίτες διαμαρτύρονται δικαίως και ο κ. Τατούλης δεν μπορεί να παριστάνει ούτε τον ανήξερο, ούτε τον τιμητή διότι έχει διαχειριστεί τις τύχες της Πελοποννήσου για εννέα συνεχή χρόνια.

Ο νεοεκλεγής περιφερειάρχης κ. Νίκας, ξεκίνησε τη θητεία του με βαρύγδουπες δηλώσεις του στυλ «θα κλείσω τα πυρηνελαιουργεία». Επειδή όμως τα πυρηνελαιουργεία είναι ανοιχτά και τα προβλήματα παραμένουν, οφείλουμε ως Πε.Συ. με υπευθυνότητα και σοβαρότητα να δούμε πως θα συμβάλουμε ώστε να επιλυθούν τα προβλήματα.

Είναι σαφές ότι τα πυρηνελαιουργεία είναι απαραίτητα στην αλυσίδα της παραγωγής του ελαιολάδου και ιδιαίτερα τα διφασικά ελαιοτριβεία θα κλείσουν αν σταματήσει η λειτουργία των πυρηνελαιουργείων.

Κατά τη γνώμη μας το Πε.Συ. πρέπει να αποφασίσει τα εξής :

1. Συστηματικούς και συνεχείς ελέγχους για την αυστηρή τήρηση των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων και στην επιβολή αυστηρών ποινών εφόσον παραβιάζουν τους περιβαλλοντικούς όρους. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ενίσχυση των υπηρεσιών περιβάλλοντος και ανάπτυξης και στην έδρα της Περιφέρειας και στις Περιφερειακές Ενότητες.
2. Να ζητήσουμε να έρθουν επιθεωρητές περιβάλλοντος ώστε να διαπιστωθεί αν υπάρχει εκπομπή πολυκυκλικών υδρογονανθράκων, αλλά και να απαιτήσουμε   να «κλείσουν» όλα τα νομοθετικά κενά στην λειτουργία τους, διότι δεν υπάρχουν για όλες τις εκπομπές όρια εκπομπής επικινδυνότητας των ρύπων.
3. Να γίνουν απόφαση του Πε.Συ. τα 13 σημεία των προτάσεων της εισήγησης της κας Αλειφέρη η οποία ήταν αποτέλεσμα των εισηγήσεων των υπηρεσιών Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης της Π.Ε. Μεσσηνίας, (επισυνάπτονται στο τέλος της εισήγησης).
4. Για οριστική λύση του προβλήματος υπάρχει τεχνική λύση αλλά είναι ακριβή για αυτό πρέπει: Να ζητήσουμε από την κυβέρνηση να δημιουργήσει ένα ειδικό περιβαλλοντικό – αναπτυξιακό πρόγραμμα με χρηματοδότηση και από της Ε.Ε ,όπως έγινε και στην Ιταλία στην περιοχή της Τοσκάνης . Δηλαδή  να χρηματοδοτηθεί η εγκατάσταση   τεχνολογίας (ειδικών κυκλώνων) σε κάθε ξηραντήριο καθώς και να χρηματοδοτηθεί    η μετεγκατάσταση των πυρηνελαιουργείων. Στη χώρα μας η τεχνολογία αυτή έχει εγκατασταθεί στα εργοστάσια που παράγουν ιχθυοτροφές . Αυτή είναι κατά τη γνώμη  μας οριστική λύση διότι ακόμη και    αν τηρηθούν αυστηρά όλοι οι περιβαλλοντικοί όροι θα εξακολουθήσει να υπάρχει κάποιο πρόβλημα, όχι φυσικά στην ένταση και την έκταση που υπάρχει σήμερα.

Συνεπώς, πέρα από την αυστηρή τήρηση των περιβαλλοντικών όρων πρέπει ως Πε.Συ. να κινηθούμε και στην κατεύθυνση αυτή, όπως το έχει κάνει π.χ. η Ιταλία

Οι επισυναπτόμενες προτάσεις – νομοθετικές ρυθμίσεις που ήταν στην εισήγηση της κας Αλειφέρη η οποία ήταν αποτέλεσμα των εισηγήσεων των υπηρεσιών Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης της Π.Ε. Μεσσηνίας, είναι οι  εξής:

1. Καθορισμός ανώτατου ορίου εκπομπής αρωματικών πολυκυκλικών υδρογονανθράκων (PAHs) στις καμινάδες, των πυρηνελαιουργείων και όχι στην ατμόσφαιρα, διότι εκεί  συμβάλλουν και άλλες πηγές και δεν είναι δυνατός ο διαχωρισμός τους.
2. Καθορισμός ανώτατου ορίου εκπομπής ολικού οργανικού άνθρακα (TOC) από τις καμινάδες των πυρηνελαιουργείων.
3. Η θερμοκρασία του αέρα ξήρανσης στην είσοδο των ξηραντηρίων να μην υπερβαίνει τους 4000c. Το όριο αυτό των 4000c έχει υποδειχθεί από την μελέτη του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, λόγω του πολυμερισμού σακχάρων σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 4000c κατά την διαδικασία ξήρανσης και την έκλυση στην αέρια φάση πολυκυκλικών υδρογονανθράκων και τελικά μέσω των απαερίων στην ατμόσφαιρα.
4. Η υγρασία του παραγόμενου ελαιοπυρήνα 2Φ στα ελαιοτριβεία να μην υπερβαίνει το 65-67%. Ο έλεγχος να γίνεται στα πυρηνελαιουργεία με ευθύνη των πυρηνελαιουργών. Σε περίπτωση υπέρβασης του ορίου να προβλεφθούν κυρώσεις στους ελαιοτριβείς που παράγουν πυρήνα με υγρασία μεγαλύτερη του 67% και στους πυρηνελαιουργούς που την αποδέχονται.
5. Χρονικός προσδιορισμός παραμονής διφασικού ελαιοπυρήνα προς ξήρανση στα πυρηνελαιουργεία, καθώς και προσδιορισμός των φυσικοχημικών παραμέτρων του, οι οποίες στην συνέχεια θα ενσωματωθούν στην περιβαλλοντική αδειοδότηση.
6. Υποχρέωση διενέργειας μετρήσεων από όλους τους πυρηνελαιουργούς, ακόμα και από αυτούς που έχουν ΠΠΔ και δεν προβλέπεται αυτή η ενέργεια στην ΥΑ 17131/2013 (ΦΕΚ 2939Β/2013). Οι μετρήσεις να περιλαμβάνουν: α) σωματίδια, β) Δείκτη αιθάλης κατά REINGELMANN γ) Πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (PAHs).
7. Ορισμός περιόδου λειτουργίας πυρηνελαιουργείων σε 141 ημέρες το μέγιστο, από την ημερομηνία έναρξης. Έχει υπολογιστεί από τις υπηρεσίες της Π.Ε. Μεσσηνίας, ότι με βάση την μέγιστη ελαιοπαραγωγή που σημειώθηκε στην Μεσσηνία την περίοδο 2015 – 2016 αλλά και την συνολική δυναμικότητα των πυρηνελαιουργείων, περίοδος λειτουργίας 141 ημερών από την ημερομηνία έναρξής τους, είναι χρόνος υπέρ αρκετός για την διαχείρηση της ελαιοπυρήνας που παράγεται στην Μεσσηνία.
8. Σύνδεση της συνολικής ποσότητας ελαιοπυρήνα που παραλαμβάνουν τα πυρηνελαιουργεία, με την δυναμικότητά τους, ώστε να τηρείται ο όρος 6) ανωτέρω.
9. Υποχρέωση ελαιοτριβέων να δηλώνουν κάθε χρόνο στις Διευθύνσεις Ανάπτυξης και Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής των Περιφερειακών Ενοτήτων, με την λήξη της ελαιοκομικής περιόδου, την συνολικά παραχθείσα ποσότητα ελαιολάδου και ελαιοπυρήνα. Να προβλεφθούν κυρώσεις σε περίπτωση μη προσκόμισης στοιχείων.
10. Απαγόρευση κατασκευής νέων δεξαμενών αποθήκευσης ελαιοπυρήνα και αύξησης της δυναμικότητας των  πυρηνελαιουργείων της Π.Ε. Μεσσηνίας, καθόσον με την παρούσα λειτουργία τους υπάρχουν εκπομπές στην ατμόσφαιρα εκτός ορίων,   που επιδρούν  στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον και για όσο χρονικό διάστημα απαιτηθεί μέχρι την λειτουργία κατάλληλης αντιρυπαντικής τεχνολογίας.
11. Πρόβλεψη κυρώσεων για όλα τα ανωτέρω.
12. Αναζήτηση χρηματοδότησης για την εγκατάσταση σταθμού παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης ενταγμένου στο δίκτυο ΕΔΠΑΡ για την περιοχή του Δήμου Οιχαλίας.
13. Δυνατότητα διάθεσης διφασικού ελαιοπυρήνα σε μονάδες επεξεργασίας υγρών αποβλήτων πέραν των πυρηνελαιουργείων (π.χ. μονάδες παραγωγής βιοαερίου).