Στο φως το νέο μονοπάτι ΜηναγιώτικοNatura 2000

 

Με την ευκαιρία της Ευρωπαϊκής Ημέρας Natura 2000 που εορτάζεται κάθε έτος σε όλη την Ευρώπη την 21η Μαΐου και τιμά το εν λόγω ευρωπαϊκό δίκτυο προστασίας της φύσης, που έχει θεσπιστεί από την ΕΕ εδώ και σχεδόν τρείς δεκαετίες (1992), το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας φέρνει επίσημα στο φως το νέο μονοπάτι Μηναγιώτικο Natura 2000 που βρίσκεται στη Νότια Μεσσηνία και συνδέει τον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων με την Φοινικούντα. Το μήκος της διαδρομής φθάνει τα 14 Km ενώ ο χρόνος πεζοπορίας κυμαίνεται περίπου στις 3,5 ώρες.

Έτσι, μετά από μεθοδική εργασία δύο ετών, του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας, που αφορούσε την έρευνα περιβαλλοντικής και πολιτισμικής τεκμηρίωσης της περιοχής που διαπερνά το ιστορικό μεσογειακό παραποτάμιο μονοπάτι, η οποία ανέδειξε σημαντικούς πολιτισμικούς και περιβαλλοντικούς πόρους, τη δορυφορική χαρτογράφηση, την έρευνα πεδίου, τον καθαρισμό και την «φυσική» σήμανση, παρουσιάζεται πλέον στους πεζοπόρους και φυσιολάτρες μια νέα πράσινη διαδρομή του νερού, της ιστορίας και του πολιτισμού.

Πρόκειται για έναν σχετικά απομονωμένο μεσογειακό περιβαλλοντικά θύλακα σπάνιας βιοποικιλότητας που φιλοξενεί σημαντικούς τύπους οικοτόπων που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ.  Είναι χαρακτηριστικό ότι,, η παραποτάμια χλωρίδα κατά μήκος του Μηναγιώτικου ρέματος αποτελεί ιδανικό ενδιαίτημα που ευνοεί την παρουσία σημαντικών ειδών πανίδας, όπως τσακάλι, αλεπού κ.α. Επίσης, η θέση της περιοχής αυτής, στη δυτική μεταναστευτική διαδρομή των πτηνών στην Ελλάδα, σε μια από τις νότιες άκρες των Βαλκανίων, σε συνδυασμό με την εμφάνιση κατάλληλων τύπων οικοτόπων καθιστούν αυτή την περιοχή πολύ σημαντική. Είναι χαρακτηριστικό ότι, τουλάχιστον τρία απειλούμενα είδη μεγάλων αετών, είναι αξιοσημείωτα στοιχεία της τοπικής ορνιθοπανίδας. Πρόκειται για τον Στικταετό (Aquilaclanga), τον Βασιλαετό (Aquilaheliaca) (“Κινδυνεύοντα”) και τον Χρυσαετό (Aquilachrysaetos).

Σε σχέση με τη χλωρίδα, ανάμεσα στα σημαντικά είδη οικοτόπων που εντοπίζονται στην περιοχή του μονοπατιού είναι o τύπος οικοτόπου 92C0 «Δάση Platanusorientalis- Δάση ανατολικής πλατάνου», ο τύπος οικοτόπου 92D0 «Neriumoleander, Vitexagnus-cactus / πικροδάφνες και λυγαριές», ο τύπος οικοτόπου 9290 «Δάση με Cupressus (Acero-Cupression), κυπαρισσοδάση», ο τύπος οικοτόπου 9320 «Δάση με Olea και Ceratonia, αγριελιάς και χαρουπιάς», ο τύπος οικοτόπου 9340 «Δάση με Quercusilex – Δάση Αριάς», ο τύπος οικοτόπου 9350 «Δάση με Quercusmacrolepis, Δάση βαλανιδιάς», ο τύπος οικοτόπου 9540 «Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου», κ.α.

Παράλληλα, η περιοχή που διαπερνά το ιστορικό μονοπάτι χαρακτηρίζεται από σημαντικούς πολιτισμικούς πόρους..  Είναι χαρακτηριστικό ότι 12 υδρόμυλοι και 1 νεροτριβή έχουν εντοπιστεί κατά μήκος της κοίτης του Μηναγιώτικου ρέματος, ενώ ιστορικά τεκμήρια που πιστοποιούν την διαχρονική παρουσία αυτών των προβιομηχανικών μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς συναντάμε από την Β΄Ενετοκρατία (1690), καθώς υδρόμυλοι του εν λόγω υδάτινου ρεύματος αποτυπώνονται σε βενετικούς χάρτες.  Αξιοσημείωτη είναι ακόμη η αναφορά στο εν λόγω ρέμα και στις καλλιέργειες της περιοχής από το Γάλλο φιλέλληνα Φρανσουά ντε Σατωμπριάν κατά την περιήγηση του στην περιοχή το έτος 1806.  Επίσης, η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή του Μοριά κάνει αναφορά στο πόρισμα των εργασιών της στο Μηναγιώτικο ρέμα, κατά τη διαδρομή της από Μεθώνη προς Κορώνη την άνοιξη του 1829.  Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι, στο αυτοφυές πευκοδάσος που βρίσκεται 2 Km νότια από τον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων, κατά μήκος του μονοπατιού, έλαβε χώρα η πρώτη πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Τουρκοαιγυπτίων κατά το έτος 1825 (Μάχη Κάτω Μηναγίων).

Έτσι, ο πεζοπόρος ή ο ποδηλάτης θα έχει την ευκαιρία να χαρεί ένα ιδιαίτερο περιβαλλοντικό τοπίο που φιλοξενεί σημαντικά είδη βιοποικιλότητας και παράλληλα να μάθει πολλά από την σημαντική υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής που διαπερνά το μονοπάτι.Ειδικότερα, ο επισκέπτης του μονοπατιού ξεκινώντας από τη βόρεια είσοδό του (οικισμός Κάτω Αμπελοκήπων –υψόμετρο 350 m) μπορεί να δει 3 από τα αιωνόβια δέντρα (μια ελιά, ένα πουρνάρι και τη γηραιότερη λυγαριά στην Ελλάδα) του Δικτύου Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης που βρίσκονται κατά μήκος του οικισμού και τα οποία θα σημανθούν σύντομα με επετειακή μεταλλική ετικέτα.  Επίσης, στα όρια του οικισμού μπορεί να δει το ιστορικό δημοτικό σχολείο που αποτέλεσε Αρχηγείο Εθνικής Αντίστασης Νότιας Μεσσηνίας κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου και πρόσφατα χαρακτηρίστηκε διατηρητέο νεότερο μνημείο, ενώ αυτή την χρονική περίοδο ολοκληρώνονται οι μελέτες αποκατάστασής του από το Υπουργείο Πολιτισμού ώστε, ακολούθως, να ξεκινήσουν οι εργασίες αποκατάστασής του.  Στη συνέχεια, στο 2ο χιλιόμετρο της διαδρομής μπορεί να δει το μοναδικό αυτοφυές πευκοδάσος της Νότιας Μεσσηνίας, όπου έλαβε χώρα η μάχη Κάτω Μηναγίων.  Στο ίδιο γεωγραφικό σημείο και ανατολικά του μονοπατιού μπορεί να θαυμάσει ένα εντυπωσιακό σύμπλεγμα βράχων (Βγενόβραχος) πάνω από τους οποίους βρίσκεται φραγκικό κάστρο.  Ακολούθως, στο 3ο χιλιόμετρο της πεζοπορικής διαδρομής, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τον ιστορικό υδρόμυλο «Μασούρα», οικοδόμημα του τέλους του 19ου αιώνα με εντυπωσιακό υδατόπυργο.  Στη συνέχεια,το μονοπάτι αποκτά παραποτάμιο χαρακτήρα καθώς κινείται παράλληλα με το Μηναγιώτικο ρέμα εντός της εν λόγω κοιλάδας, εναλλάξ στις δύο πλευρές της κοίτης του, ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους.  Μετά το 5ο χιλιόμετρο της διαδρομής ο πεζοπόρος εισέρχεται εντός της προστατευόμενης περιοχής Natura 2000.  Πρόκειται για το γεωγραφικό σημείο όπου θα κατασκευαστεί το Μηναγιώτικο φράγμα και το τμήμα αυτό του μονοπατιού (περίπου 200 μέτρων) που κινείται εντός της κοίτης του εν λόγω ρέματος έχει ιδιαίτερη δυσκολία προσπέλασης (Ωστόσο, οι ποδηλάτες και οι μη έμπειροι πεζοπόροι μπορούν να ακολουθήσουν κυκλική διαδρομή μεγαλύτερη κατά 1 Km και να αποφύγουν το δύσκολο πέρασμα που χρήζει αυξημένες πεζοπορικές ικανότητες).  Εντός της κοίτης του ρέματος που κινείται στο σημείο αυτό το μονοπάτι  ο πεζοπόρος μπορεί να δει τα ερείπια ενός υδρόμυλου (Καταλιακού), ενώ λίγο νοτιότερα μπορεί να δει έναν ακόμη ερειπωμένο υδρόμυλο (Καρύγιαννη), ενώ στο 11ο χιλιόμετρο μπορεί να δει τα ερείπια του τελευταίου υδρόμυλου της διαδρομής (Γιανναρά).  Τέλος, το μονοπάτι καταλήγει στη μαγευτική παραλία της Φοινικούντας όπου ο πεζοπόρος και ο ποδηλάτης μπορεί να απολαύσει το μπάνιο του.

Ολοκληρώνοντας της παρουσίαση του νέου μονοπατιού, αξίζει να σημειωθεί ότι, το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας βρίσκεται σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ανάβαση για τη δημιουργία εξειδικευμένου χάρτη λεπτομερούςαποτύπωσης της διαδρομής καθώς και των περιβαλλοντικών και πολιτισμικών πόρων της, που θα τοποθετηθεί στις δύο εισόδους του μονοπατιού (στον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων και στην Φοινικούντα).  Επίσης, πρέπει να αναφερθεί ότι, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (05 Ιουνίου), ο ιστορικός Σύλλογος Πεζοπόρων – Ορειβατών Καλαμάτας «Ο Ευκλής»’ έχει προγραμματίσει την πρώτη του καλοκαιρινή πεζοπορική εξόρμηση στο νέο μονοπάτι ΜηναγιώτικοNatura 2000 στις 6 Ιουνίου 2021, ενώ ο Ορειβατικός Σύλλογος Καλαμάτας έχει προγραμματίσει την πρώτη του φθινοπωρινή εξόρμηση στο εν λόγω μονοπάτι στις 5 Σεπτεμβρίου 2021.  Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι, από τη βόρεια αφετηρία του μονοπατιού (Κάτω Αμπελόκηποι), στις 9 Οκτωβρίου 2021, θα περάσουν οι μαραθωνοδρόμοι του επετειακού υπερμαραθώνιουαγώνα δρόμου «RunMessinia 2021» προς τιμήν της μάχης Κάτω Μηναγίων που έλαβε χώρα στο εν λόγω ιστορικό μονοπάτι.