Η ελληνική ελαιοκομία βρίσκεται σε κομβική καμπή – με τον 16κιλο τενεκέ να απειλεί την αξιοπιστία του προϊόντος και την πρόταση για πεντόλιτρο παραγωγού να ανοίγει νέους δρόμους.
Δύο παράλληλες πραγματικότητες συνυπάρχουν σήμερα στον ελληνικό ελαιοκομικό τομέα. Από τη μία, αναπτύσσεται δυναμικά ένας κρίσιμος πυρήνας μικρών και μεσαίων παραγωγών που επενδύουν – συχνά με υψηλό κόστος – στην τυποποίηση, προσφέροντας επώνυμα, συσκευασμένα προϊόντα υψηλής ποιότητας. Από την άλλη, η πλειοψηφία των ελαιοπαραγωγών εξακολουθεί να διοχετεύει το λάδι της χύμα, ενισχύοντας μια αλυσίδα αξίας που λειτουργεί σε βάρος τους και καθιστά τη δουλειά τους ευάλωτη σε χρηματιστηριακούς όρους και διεθνείς πιέσεις.
Παρά τις πρόσφατες υψηλές τιμές λόγω μειωμένης παγκόσμιας παραγωγής, το τελικό εισόδημα των καλλιεργητών παραμένει περίπου στα ίδια επίπεδα – αποδεικνύοντας πως η τιμή δεν αρκεί, όταν η ποσότητα και η προστιθέμενη αξία χάνονται στον δρόμο. Η προσωρινή διέξοδος της «αυτοκατανάλωσης» με τον πολυσυζητημένο 16κιλο τενεκέ, όχι μόνο συγκαλύπτει τις δομικές αδυναμίες του κλάδου, αλλά εντείνει φαινόμενα παρανομίας και νοθείας, ιδίως σε νησιωτικές και ακριτικές περιοχές.
Ο κλάδος σε σταυροδρόμι: Ευκαιρία αναγέννησης ή οριστικής καθίζησης;
Η σεζόν 2024/25 έρχεται να λειτουργήσει ως σημείο καμπής: μια φυσιολογική σοδειά, μια αλυσίδα που αναζητά ρευστότητα και μια Πολιτεία που οφείλει να αφήσει πίσω τα ευχολόγια και να εφαρμόσει σύγχρονες πολιτικές – όπως η δήλωση συγκομιδής και το ψηφιακό μητρώο – ώστε να διαμορφωθούν υγιείς συνθήκες αγοράς.
Ο 16κιλος τενεκές στο μικροσκόπιο
Η χρήση του χύμα λαδιού σε 16κιλους περιέκτες για εμπορία είναι ήδη εκτός ευρωπαϊκής νομιμότητας. Η «γκρίζα ζώνη» όμως που επιτρέπει τη διακίνηση για αυτοκατανάλωση έχει εξελιχθεί σε πεδίο άνθησης για κυκλώματα νοθείας και αθέμιτου ανταγωνισμού. Ταυτόχρονα, αφαιρεί έσοδα από το κράτος και περιθώρια κέρδους από τους συνεπείς επαγγελματίες.
Η πρόταση για το «πεντόλιτρο του παραγωγού»
Στο τραπέζι επιστρέφει μια παλιά, αλλά επίκαιρη πρόταση: η θεσμοθέτηση συσκευασίας έως 5 λίτρα, επώνυμης και ελεγχόμενης, την οποία θα μπορεί να προσφέρει απευθείας ο παραγωγός. Βάση για αυτή τη λύση μπορεί να αποτελέσει το πρότυπο του μελιού (ΦΕΚ 815/Β/2007), με στόχο τη σταδιακή εξαφάνιση του ανώνυμου τενεκέ από την αγορά.
Μια τέτοια πρωτοβουλία θα επέτρεπε στον παραγωγό να καρπώνεται την υπεραξία του προϊόντος του, στον ελαιοτριβέα να εξελιχθεί σε μικρή μονάδα τυποποίησης και στον καταναλωτή να αποκτήσει ένα ελεγμένο, ασφαλές προϊόν. Παράλληλα, το κράτος θα κέρδιζε σε φορολογικά έσοδα, διαφάνεια και προστασία του επώνυμου ελληνικού ελαιολάδου.
Η μεγάλη πρόκληση: εφαρμογή στην πράξη
Όμως, όπως τονίζει και ο ΣΕΒΙΤΕΛ, η εφαρμογή ενός τέτοιου μοντέλου δεν είναι απλή υπόθεση. Απαιτεί τη χορήγηση άδειας τυποποιητή σε όλα τα ελαιοτριβεία, αυστηρό έλεγχο ποιότητας και σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο που να διασφαλίζει τη δημόσια υγεία και να προλαμβάνει νέες «παράλληλες» αγορές.
Χρυσή ευκαιρία: ο τουρισμός και η εστίαση
Ο τομέας HORECA αποτελεί ίσως το πιο ελπιδοφόρο πεδίο για αύξηση της χρήσης τυποποιημένου ελαιολάδου εντός συνόρων. Παρότι από το 2017 απαγορεύεται η χρήση χύμα λαδιού στα τραπέζια εστιατορίων, η εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Ένα νέο θεσμικό πλαίσιο που θα παρέχει κίνητρα για τη χρήση επώνυμου ελαιολάδου στην εστίαση θα μπορούσε να αυξήσει θεαματικά το μερίδιο του τυποποιημένου προϊόντος, προσθέτοντας δεκάδες χιλιάδες τόνους στην εγχώρια κατανάλωση.
Το παράδειγμα της Ισπανίας
Η Ισπανία δείχνει τον δρόμο: εκεί η «αυτοκατανάλωση» επιτρέπεται μόνο με συσκευασίες έως 5 λίτρα και πλήρη επισήμανση. Όταν το ελαιόλαδο παραδίδεται χύμα, ο παραλήπτης θεωρείται επαγγελματίας και υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους. Η εφαρμογή αντίστοιχων κανόνων και στην Ελλάδα θα μπορούσε να δώσει επιτέλους στον κλάδο τη δομή και την προστασία που χρειάζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου